چرا حوادث پله برقی بیشتر از آسانسور است؟

ترس از آسانسور و حوادث

عموم مردم ترس از آسانسور دارند. این امر می تواند به دو دلیل عمده باشد. یکی از دلایل ترس از محیط های محبوس می باشد. حدود ۷ درصد افراد جامعه به تنگناهراسی یا کلاستروفوبیا دچار می باشند. در روانشناسی Claustrophobia به ترس افراد از گیر کردن در یک مکان تنگ بدون راه گریز گفته می شود که نمونه بارز آن کابین آسانسور است.

این ترس در برخی از افراد به مانند یک اختلال اضطرابی بروز نموده و در نمونه های نادر حتی مرگ ناشی از وحشت نیز گزارش شده است. اما دومین دلیل ترس افراد نگرانی از حرکت اضافی و یا سقوط کابین آسانسور است. در مثال معروفی گفته می شود آسانسور به مانند هواپیمایی است که مسافران اختیاری در کنترل آن ندارند.

همانگونه که ترس از سقوط هواپیما نسبت به آمارهای موجود بسیار گسترده تر می باشد ترس از آسانسور نیز همین داستان را دارد. اما در واقعیت امر براساس گزارش های ایالات متحده نسبت حوادث آسانسور بسیار کمتر از پله برقی است. با توجه به الزامات استانداردی که از سال ۱۳۸۲ در سراسر کشور اجباری گردیده تعداد حوادث آسانسور برای ساختمانهایی که پس از تاریخ یاد شده ساخته شده اند بسیار اندک بوده از اینرو این ترس که متاسفانه گستردگی زیادی دارد به مانند ترس از سقوط هواپیما بدون مصداق آماری است.

اما نکته ای که غافل مانده و در مقاله به آن اشاره شده حوادث پله برقی است. آری متاسفانه حوادث پله برقی در جهان و ایران بسیار زیاد بوده و علت تاسف نیز عدم آگاهی عموم به این امر می باشد. عدم اطلاع از خطرناک بودن پله برقی باعث می گردد افراد با خیال راحت بدون دقت در مسیر حرکت و گرفتن هندریل سوار پله برقی شده و در بسیار از موارد کودکان به تنهایی از تجهیز استفاده نموده و حتی خلاف جهت نیز سوار آن شده اند. مجموع عوامل یاد شده که می تواند به سه عامل اصلی ناآکاهی عموم از خطرات، پتانسیل بالقوه بروز حادثه بدلیل ماهیت پله برقی و نیز خرابی و عدم نگهداری ایمن و صحیح تجهیزات منجر به افزایش آمار حوادث در ایران گردیده است.

حوادثی که ممکن است در آسانسور و پله برقی پیش آید!

در ابتدا موارد مشترک بین آسانسور و پله برقی بررسی می گردد. هر دو دستگاه دارای استاندارد اجباری بوده اما اجبار رعایت ایمنی در آسانسور از سال ۱۳۸۲ بوده اما پله برقی از سال ۱۳۹۹ اجباری شده است. همین نکته نشان دهنده عدم رعایت موارد ایمنی در اغلب مجتمع ها می باشد.

لازم به ذکر است بخشی از حوادث مرتبط به ساخت، اجزا و نگهداری پله برقی است و برخی از حوادث مرتبط با شرایط محیطی و موانعی است که در اغلب مجتمع ها رعایت نمی گردد. عامل مشترک دوم الزامات مرتبط با ایمنی سرویسکار در تجهیزات و مواردی است که درخصوص اجزای متحرک، استپ قارچی، ارت و . . . در تجهیزات باید تامین گردد.

در خصوص محافظت های برقی بخصوص موتور شامل کنترل فاز، کنترل بار، فیوز، پی تی سی الزامات یکسانی در پله برقی و آسانسور پیش بینی شده است. ساختار کلی تابلو فرمان در بخش مدار فرمان و مدار قدرت نیز شباهت های زیادی بین دو تجهیز وجود دارد. در مقاله جاری سعی شده عوامل موثر بر افزایش خطرات حوادث در پله برقی و علل تفاوت آن نسبت به آسانسور را یادآور گردید.

اما آسانسور و پله برقی از نظر اجزای مکانیکی و نوع حرکت کاملا متفاوت می باشد. در آسانسور از سیم بکسل برای تعلیق استفاده گردیده اما در پله برقی اتصال و حرکت پله ها از طریق زنجیر خاصی بنام زنجیر استپ Step chain انجام می گردد. پله برقی حرکت حلقه بسته متداول داشته که با یک کلید راه اندازی و با کلید توقف خاموش می گردد در حالی که آسانسور با کلید به طبقه مبدا فراخوان شده و فرد را به مقصد هدایت می کند.

کارکرد موتور آسانسور حداکثر یک دقیقه بوده در حالی که در پله برقی بیش از ده ساعت می باشد. از اینرو اگر قطعه ای بین اجزای متحرک پله برقی گیرکرده و مکانیزم های ایمنی بدلیل عدم تعبیه یا سرویس مناسب آنرا تشخیص ندهند، قطعه یاد شده که می تواند اعضای بدن یا لباس باشد بدلیل قدرت زیاد موتور به داخل کشیده شده اما در آسانسور اساسا هیچ قطعه متحرکی در دسترس مسافر نمی باشد.

درخصوص آسانسورهایی که کابین فاقد درب بوده و چاه آسانسور در دسترس است قابل ذکر بوده که آسانسور های یاد شده فاقد ایمنی بوده و پس از سال ۱۳۸۲ مجاز به نصب و بهره برداری نبوده و در این بحث بدلیل مجاز نبودن استفاده از آن بررسی نمی گردد. در زمان سوار شدن مسافر در آسانسور بر روی کف طبقه ثابت منتظر مانده و پس از رسیدن کابین به طبقه و توقف کامل درب باز شده لذا مسافر از کف ثابت طبقه به کف ثابت کابین حرکت می کند.

اما در پله برقی مسافر برای سوار شدن بر روی پله های متحرک باید از کف ثابت در ورودی بر روی پله هایی که متحرکند سوار شده که حتی اگر تجهیزات بدون عیب و نقص باشند و همه الزامات محیطی رعایت شده باشد، کماکان احتمال افتادن کودک، فرد مسن، فرد معلول بر روی پله بدلیل عدم اطلاع از روش صحیح سوار شدن محتمل می باشد.

در آسانسور حرکت بصورت عمودی است و در هر بار توقف در هر طبقه ترمز کابین را مهار می نماید. این ترمز می تواند مکانیکی بوده و یا الکترونیکی از طریق درایو تامین گردد. درصورتی که ترمز تنظیم نباشد احتمال احساس ضربه ناشی از شتاب توقف محتمل بوده اما باعث خطر و یا حادثه برای مسافر نمی گردد. خطرات پله برقی را اینجا بخوانید.

حوادث پله برقی بیشتر از آسانسور

اما پله برقی بسیار مشابه اتوبوس و یا قطار مترویی است که مسافران آن ایستاده اند. بسیار اتفاق می افتد در اثر ترمز ناگهانی مسافرین ایستاده اتوبوس یا قطار پرتاب می گردند. علت این امر اثر اینرسی است. طبق قانون اول نیوتن لَختی یا اینرسی به فرانسوی Inertie خاصیتی از یک جسم است که در برابر تغییر سرعت یا تغییر جهت حرکت مقاومت می‌کند. این امر در پله برقی نیز برخلاف آسانسور مشهود می باشد. مسافر با سرعت ۰٫۵ m/s در حال حرکت رو به بالا و یا پایین بوده که درصورت عدم تنظیم صحیح ترمز به یکبار با توقف مواجه شده و تعادل خود را از دست می دهد.

برخلاف اتوبوس که عدم تعادل می تواند منجر به برخورد با مسافر یا کف وسیله گردد در پله برقی عدم تعادل منجر به سقوط مسافر از پله ها شده و بدلیل نوع طراحی پله های فلزی، شدت اثر حادثه بسیار افزایش یافته و می تواند منجر به نقص عضو، معلولیت، فلج یا فوت نیز گردد.

محبوس بودن مسافر در کابین از نظر ایمنی خود یک مزیت محسوب می گردد زیرا مسافر بخصوص نوجوان یا کودک نمی تواند منجر به بروز حادثه برای خود یا دیگران گردد اما یکی از ایرادات پله برقی عدم امکان کنترل رفتار مسافری بوده که خود یکی از دلایل افزایش حوادث نسبت به آسانسور می گردد.

یکی از مزایا آسانسور نسبت به اغلب بالابر ها، بجز مجزا شدن مسافر از چاه و وجود حفاظ مناسب (بدنه کابین) محدودیت ظرفیت می باشد. سطح کابین آسانسور باید متناسب با ظرفیت آن بوده و بگونه ای طراحی می گردد تا افراد نتوانند بیش از حد سوار شوند. همچنین درصورتی که مسافرین به این امر توجه ننمایند، کلیه آسانسورها دارای میکروسوئیچ و یا سنسوری هستند که درصورت تشخیص وزن بیش از حد، از راه اندازی موتور جلوگیری می نماید.

تمامی پله های برقی موجود فاقد مکانیزم یاد شده هستند از اینرو درصورتی که باری بیش از حد مجاز از طریق سوار شدن بیش از حد مسافر به تجهیزات وارد گردد موتور همچنان بکار خود ادامه داده و توقف تنها در اثر بروز حادثه یا خاموشی دستی مقدور خواهد بود. از اینروست که پله برقی هایی که برای مجتمع های تجاری طراحی می گردند مناسب استفاده در پایانه های مسافری، متروها، ایستگاه های قطار، ایستگاه های BRT نمی باشند.

اغلب پله برقی های مجتمع های تجاری از نوع commercial تجاری بوده که با حداقل قیمت و مقرون به صرفه طراحی و ساخته می شوند. این نوع پله های برقی هم از قیمت پایین تر برخوردار بوده و برق کمتری مصرف می کنند. در عموم مصارف مجتمع ها نیز این نوع پله برقی انتخاب بسیار مناسبی است اما در نظر داشته باشید درصورت وجود هجوم جمعیت بخصوص در زمانی که پله برقی در محل تخلیه سینما باشد باید از نوع تقویت شده پرکار Heavy duty استفاده گردد.

توصیه می گردد، برای انتخاب صحیح پله برقی و اجزای آن به همراه راهنمایی درخصوص موارد ساختمانی و موانع مورد نیاز با واحد فروش تماس حاصل گردد. لازم به ذکر است ارائه خدمات فروش برای برندهای معتبر پله برقی فوجی Fuji و هاستینگ Hosting بصورت رایگان بوده و همراهی کارفرمایان برای تیم فروش در تمامی مراحل افتخاری است.