کنتاکتور آسانسور و علل خرابی آن

در برق صنعتی کنتاکتور یکی از مهم‌ترین تجهیزاتی است که مورد استفاده قرار می‌گیرد. چرا که در عصر جدید با پیشرفت تکنولوژی استفاده از وسایل برقی همچون آسانسور گیرلس بسیار رایج شده است؛ اما برای استفاده از کابین آسانسور باید از میزان امنیت و تحت کنترل بودن آنها اطمینان حاصل نماییم. به همین خاطر کسانی که در حوزه برق و الکترونیک فعالیت دارند، به خوبی می‌دانند که کنتاکتور چه قطعه مهمی بشمار می‌رود. چرا که کنتاکتورها وظیفه دارند برق را در مواقع لزوم قطع و وصل کرده و از این طریق امنیت افراد در آسانسور را تضمین نمایند. از آنجایی که کنتاکتور یک قطعه مهم در آسانسور بشمار می‌رود، قصد داریم تا اطلاعاتی را در مورد کارایی، نحوه عملکرد، بخش‌های تشکیل دهنده آن و مسائلی از این دست با شما به اشتراک بگذاریم.

کنتاکتور چیست؟

بطور کلی کنتاکتور جهت کنترل مدار قدرت مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عبارتی کنتاکتور نوعی کلید کنترل شونده الکتریکی است که در تابلو فرمان آسانسور بکار می‌رود. در کنتاکتور به کمک ولتاژ بوبین آن را تحریک کرده و می‌توان مدار سه یا تک فازی را وصل کرد و در مقابل نیز با قطع این منبع انرژی کنتاکتور نیز از کار خواهد ایستاد. کنتاکتورها علیرغم شباهت عملکردی که به رله‌ها دارند، برای مواردی که به آمپر بالایی نیاز باشد، مورد استفاده قرار می‌گیرند و به همین خاطر سرعت قطع و وصلشان نسبت به رله کمتر بوده و ظرفیت جریان عبوری بیشتری نیز دارند.

همچنین از آنجایی که کنتاکتورها به دلیل نحوه کارکردشان به سرعت دچار استهلاک می‌شوند، می‌توان گفت که به راحتی به مرحله تعمیر و تعویض می‌رسند.

عملکرد کنتاکتور در آسانسور

عملکرد این قطعه به این صورت است که جریان برق پس از عبور از کنتاکتور به آهنربای الکتریکی رسیده و با استفاده از انرژی وارد بر آن باعث تحریک هسته الکترومغناطیسی می‌شود. سپس به دنبال آن یک میدان مغناطیسی ایجاد شده که منجر به حرکت هسته کنتاکتور می‌گردد.  در مرحله بعدی یک کنتاکت معمولی بسته مدار میان کنتاکت‌های ثابت و متحرک را کامل کرده و در نتیجه جریان شرایط عبور و انتقال از کنتاکت‌ها به بار را پیدا می‌کند. زمانی که این جریان قطع می‌شود، سیم پیچ برق گرفته و مدار باز می‌گردد. لازم به ذکر است از آنجایی که کنتاکت‌ها این قابلیت را دارند که به سرعت باز و بسته شوند، می‌توانند بارهای بزرگتری را نیز تحمل کنند.

بخش‌های تشکیل دهنده کنتاکتور

تیغه

تیغه‌ها در هر کنتاکتور به دو نوع تقسیم می‌شوند که هر یک وظیفه متفاوتی را برعهده دارند.

تیغه‌های قدرت: این نوع تیغه‌ها وظیفه دارند که پس از هر بار تحریک شدن بوبین جریان برق را از خود عبور داده و هدایت نمایند.

تیغه‌های فرمان: تیغه‌های فرمان برخلاف تیغه‌های قدرت پس از تحریک بوبین وضعیتشان تغییر کرده و حالتی مخالف به خود می‌گیرند. لازم به ذکر است که این تیغه‌ها بر روی بدنه کنتاکتور به شکل‌های نرمالی بسته و نرمالی باز قرار می‌گیرند. می‌توان گفت که هدف استفاده از تیغه‌های فرمان بکارگیری آنها در مدار فرمان می‌باشد.

بوبین

دومین بخش تشکیل دهنده کنتاکتور بوبین نام دارد. از بوبین به عنوان یک هسته مغناطیسی می‌توان یاد کرد که سیم پیچی شده است. بوبین وظیفه دارد نیرویی که برای اتصال فیزیکی کنتاکت‌های‌ هادی الکتریسیته لازم است را تامین نماید.

محفظه

محفظه به عنوان یک سپر امنیتی برای کسانی که با کنتاکتور ارتباط خواهند داشت، محسوب می‌شود. چرا که بخش‌های هادی و خطرناک کنتاکتور را عایق بندی کرده و از این رو به افراد آسیبی وارد نمی‌شود. به همین خاطر جنس آن را معمولا از موادی همچون Bakelite ، Nylon ۶ و پلاستیک‌هایی که در برابر حرارت واکنش نشان داده و سفت می‌شوند، استفاده می‌شود تا به عنوان یک عایق الکتریسیته عمل نمایند. ناگفته نماند که محفظه علاوه بر حفاظت از جان افراد از کنتاکتور نیز در برابر عواملی مانند گرد و غبار، چربی و… محافظت می‌کند.

تیغه‌های کمکی

تیغه‌های فرمان که کمی پیش‌تر به آنها اشاره کردیم، بسته به مدل کنتاکتور در بخش بالایی و یا کناری بدنه این قطعه به دو صورت نرمالی باز و بسته نصب شده و با هر بار تحریک بوبین وضعیت خود را تغییر می‌دهند.

رله حرارتی

از رله حرارتی به منظور محافظت از بارهایی که به کنتاکتور بسته می‌شود، استفاده می‌گردد. محل قرارگیری آنها در برخی از کنتاکتورها بر روی بدنه بوده و در برخی دیگر از کنتاکتورها کاملا اختیاری بوده و می‌توان برای نصب یا عدم نصب آن تصمیم گیری کرد. شاید برایتان سوال شود که رله حرارتی چگونه از بارهای بسته شده به کنتاکتور محافظت می‌کند؟ باید بگوییم در مواقعی که ولتاژ ورودی بجای سه فاز، دو فاز شود و یا بار کنتاکتور جریانی بیش از اندازه را حمل کند، رله حرارتی فعال شده و شروع به عمل کرده و به این ‌ترتیب مانع از وارد شدن آسیب به بار الکتریکی می‌شود.

لوازم جانبی کنتاکتور

نویزگیر

با هر بار قطع و وصل شدن کنتاکتور بدیهی است که نوعی نویز در سیستم ایجاد شود. به همین خاطر از نویزگیر برای جلوگیری از وقوع این اتفاق و یا به عبارت بهتر برطرف کردن آن استفاده می‌شود. همچنین نحوه قرارگیری آن نیز به شکل موازی با بوبین است.

اینترلاک مکانیکی

برای آنکه ترتیب کلیدزنی در مدار قدرت به درستی صورت گیرد و اختلالاتی در آن ایجاد نشود، لازم است که از اینترلاک مکانیکی استفاده گردد. چرا که کار این قطعه ایجاد هماهنگی میان دو کنتاکتور است؛ به نحوی که هر دو کنتاکتور در یک زمان واحد با هم کار نکنند. به این ترتیب به کمک اینترلاک مکانیکی زمانی که یک کنتاکتور وصل بوده و مشغول به کار است، همزمان کنتاکتور دیگر قطع بوده و کار نمی‌کند.

کنتاکت‌های کمکی

از کنتاکت‌های کمکی حداکثر به تعداد ۴تا می‌توان استفاده کرد. این ۴ کنتاکت همگی می‌توانند بصورت بسته یا باز و یا ترکیب بسته-باز مورد استفاده قرار گیرند. درواقع از این کنتاکت‌ها به منظور افزایش تیغه‌های فرمان نصب شده بر رو و یا کناره بدنه کنتاکتور استفاده می‌گردد. نحوه کارکردشان نیز همانند تیغه‌های فرمان می‌باشد.

پلاتین کنتاکتور

پلاتین را می‌توان به عنوان یکی از مهمترین و پرکاربردترین قطعات جانبی کنتاکتور بشمار آورد. باید بدانید که هر پلاتین از دو بخش ثابت (با ۶ قطعه پلاتین) و متحرک (با ۳ قطعه پلاتین) تشکیل شده است. چنانچه لازم باشد می‌توان جهت تعویض این قطعه اقدام کرد.

تایمر الکترونیکی و پنوماتیکی

تایمرهای الکترونیکی به دو صورت قابلیت نصب دارند: یا از روبرو و یا بر روی بوبین.

تایمرهای پنوماتیکی نیز به دو نوع تاخیر در وصل و تاخیر در قطع تقسیم شده و بصورت کنتاکت کمکی مقابل کنتاکتور نصب شده و از آنجایی که مکانیکی هستند، برای آنکه کار کنند، نیاز به نیروی محرکه الکتریکی ندارند.

علائم خرابی کنتاکتور

همانطور که در ابتدا به آن اشاره کردیم، کنتاکتور به دلیل فرسودگی زودهنگام دچار خرابی شده و نیاز به تعویض پیدا می‌کند. به همین خاطر بهتر است با علائم خرابی کنتاکتور آشنا باشید تا با انجام اقدامات اولیه مانع از کار افتادن کامل آن شوید.

بطور کلی علل خرابی کنتاکتور در موارد زیر خلاصه می‌شود:

• اتصال کوتاه شدن کنتاکتور
• مشکل پرش هسته آهنی کنتاکتور
• مشکل رها شدن هسته آهنی کنتاکتور
• جوش خوردگی کنتاکتور به دلیل شوک الکتریکی
• بیش از اندازه داغ شدن و یا سوختن سیم پیچ کنتاکتور

علت صدای کنتاکتور آسانسور

کنتاکتور آسانسور قطعه‌ای است که بعد از گذشتن مدتی استفاده از آن صداهایی از خود تولید می‌کند. در چنین حالتی ممکن است از خودتان بپرسید چرا کنتاکتور عمل نمی‌کند؛ اما باید بدانید که این موضوع امری کاملا طبیعی است. چرا که با گذشت زمان قطعه دچار فرسودگی شده و ویژگی‌های مکانیکی آن دچار تغییراتی می‌شود.

اما چه اتفاقاتی باعث ایجاد صدا از طرف کنتاکتور می‌شود؟ دلایل مختلفی برای این موضوع وجود دارد. مثلا ممکن است تیغه‌های باز یا بسته در یک مسیر نصب شده باشند و استفاده از آنها در چنین وضعیتی می‌تواند منجر به ایجاد صدا گردد. همچنین اشتباه قرار دادن حلقه اتصال کوتاه و یا قطع شدن آن، بسته نشدن مدار هسته و یا وجود جریان هرزگرد بوبین از جمله دیگر دلایلی هستند که بروز آنها منجر به تولید صدای کنتاکتور می‌شود.