۵ باور اشتباه رایج درباره آسانسورها
آسانسورها این غول‌های فلزی و سیمانی دنیای مدرن، هر روزه میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان جابه‌جا میکنند. با وجود حضور پررنگشان در زندگی روزمره، هنوز هم باورهای اشتباه و بعضاً خطرناکی درباره عملکرد و ایمنی آن‌ها وجود دارد. در این مقاله قصد داریم به طور تخصصی به ۵ مورد از رایج‌ترین این باورها بپردازیم و با روشن کردن حقایق علمی و مهندسی، دیدگاه شما را نسبت به این سیستم‌های پیچیده تغییر دهیم.
اگر آسانسور سقوط کند، همه سرنشین‌ها کشته می‌شوند
سیستم‌های ایمنی پیشرفته در آسانسورها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که احتمال سقوط آزاد و مرگبار نزدیک به صفر است. ترمز ایمنی در آسانسور به گونه‌ای طراحی شده است که در صورت افزایش سرعت غیرمجاز کابین (ناشی از پاره شدن سیم بکسل یا نقص در موتور)، فعال شده و با درگیر شدن با ریل‌های راهنما، کابین را به طور محکم متوقف کند. این ترمزها به صورت لحظه‌ای و بسیار قدرتمند عمل میکنند و اجازه سقوط آزاد را نمی‌دهند. تصور کنید دندانه‌های یک چرخ‌دنده بزرگ به دندانه‌های یک ریل فولادی چفت می‌شوند و حرکت را متوقف میکنند.
آسانسورهای مدرن به سیستم اضطراری چندگانه مجهز هستند که به عنوان لایه‌های پشتیبان عمل میکنند. برای مثال، اکثر آسانسورها دارای چندین سیم بکسل هستند که هر یک به تنهایی قادر به تحمل وزن کابین به اضافه ظرفیت کامل آن هستند. حتی در صورت پاره شدن یک یا چند سیم بکسل، بقیه سیم‌ها همچنان کابین را نگه می‌دارند. همچنین، محدودکننده سرعت وظیفه پایش مداوم سرعت کابین را بر عهده دارد و در صورت عبور از حد مجاز، ابتدا برق موتور را قطع کرده و سپس سیستم پاراشوت را فعال می‌کند.
ضربه‌گیرها نیز در پایین‌ترین نقطه چاه آسانسور قرار دارند که از جنس پلی‌اورتان یا هیدرولیکی هستند و برای جذب انرژی در صورت حرکت کابین فراتر از حد مجاز به سمت پایین و در شرایط اضطراری نهایی طراحی شده‌اند. اگرچه فعال شدن آن‌ها نشان‌دهنده یک نقص جدی است، اما به گونه‌ای عمل میکنند که ضربه ناشی از توقف را کاهش داده و از وارد آمدن صدمات جدی به سرنشینان جلوگیری کنند. یکی دیگر از موارد ایمنی در آسانسور تابلو فرمان هوشمند است که به طور مداوم کلیه پارامترهای حرکتی، وضعیت درب‌ها، سنسورها و سیستم‌های ایمنی را مانیتور می‌کند. در صورت بروز هرگونه خطا یا ناهنجاری، تابلو فرمان به سرعت واکنش نشان داده و با قطع برق موتور، فعال کردن ترمزها و نمایش کدهای خطا، از وقوع حوادث جلوگیری می‌کند.
آسانسور بدون سرویس هم تا سال‌ها کار می‌کند
متاسفانه بسیاری از حوادث ناگوار به خاطر همین باور غلط است. آسانسور یک سیستم پیچیده متشکل از هزاران قطعه مکانیکی، الکتریکی و الکترونیکی است که در معرض سایش و استهلاک قرار دارند. عدم نگهداری دوره‌ای نه تنها طول عمر مفید آسانسور را به شدت کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند خطرات جانی جبران‌ناپذیری را به همراه داشته باشد. سرویس و نگهداری آسانسور چیزی فراتر از روغن‌کاری چند قطعه است. تکنسین‌های مجرب در بازدیدهای دوره‌ای به بررسی دقیق کلیه اجزا می‌پردازند و عملکرد موتور، ترمزها، سیم بکسل‌ها، ریل‌ها، سنسورها، درب آسانسور، تابلو فرمان و سیستم‌های ایمنی را به صورت دقیق بررسی میکنند.
فرض کنید بلبرینگ‌های موتور به موقع روغن‌کاری نشوند. بعد از مدتی موتور به طور کامل میسوزد که تعویض آن بسیار پرهزینه است. همینطور هزینه نیروی کار متخصص برای تعمیرات اضطراری نیز به مراتب بالاتر خواهد بود. اما اگر یک برنامه نگهداری منظم و مقرون به صرفه داشته باشید این هزینه‌های سنگین را تجربه نخواهید کرد.
افزایش خطر حوادث و کاهش ایمنی
فرسودگی قطعات آسانسور به مرور زمان می‌تواند منجر به نقص‌های جدی در سیستم‌های ایمنی شود. مثلاً، ترمزهای فرسوده ممکن است در زمان نیاز به درستی عمل نکنند، یا سیم بکسل‌های دچار خوردگی ممکن است پاره شوند. این مسائل به طور مستقیم با ایمنی جانی سرنشینان در ارتباط هستند و می‌توانند منجر به حوادث دلخراش شوند. هر دستگاه مکانیکی دارای طول عمر مفیدی است که تا حد زیادی به نحوه نگهداری از آن بستگی دارد.
آسانسور فقط یک جعبه فلزی بالا و پایین‌بر است!
آسانسور بسیار فراتر از یک جعبه فلزی است. بلکه یک سیستم پیچیده و هوشمند است که از همکاری دقیق هزاران قطعه و سیستم فرعی تشکیل شده است. یکی از مهمترین قسمت‌های آان نیز تابلو فرمان است که مغز متفکر آسانسور نامیده میشود. این بخش مسئول پردازش کلیه دستورات، کنترل حرکت کابین، مدیریت سیستم‌های ایمنی، تشخیص خطاها و هماهنگی بین اجزای مختلف است. تابلو فرمان‌های مدرن مجهز به ویژگی‌های پیشرفته هستند که قابلیت خودعیب‌یابی، بهینه‌سازی مصرف انرژی و ارائه گزارش‌های دقیق از عملکرد آسانسور را دارند.
آسانسورها مملو از سنسورهای مختلفی هستند که هر یک وظیفه خاصی را بر عهده دارند. سنسورهای درب برای تشخیص وجود مانع و جلوگیری از بسته شدن درب بر روی افراد، سنسورهای تشخیص وزن برای جلوگیری از اضافه‌بار، سنسورهای تشخیص موقعیت کابین در چاه، سنسورهای دما در موتورخانه، و سنسورهای لرزش برای پایش حرکت روان کابین، تنها چند نمونه از این سنسورها هستند. اطلاعات جمع‌آوری شده توسط این سنسورها به تابلو فرمان ارسال شده و در تصمیم‌گیری‌های لحظه‌ای آسانسور بسیار حائر اهمیت هستند.
سیستم ایمنی چندلایه
سنسورهای اضافه‌بار در صورت ورود بیش از حد وزن به کابین، از حرکت آسانسور جلوگیری کرده و هشدار می‌دهند. سنسورهای فتو الکتریک در لبه درب‌ها که در صورت وجود مانع، از بسته شدن کامل درب جلوگیری میکنند. سیستم‌های ارتباط اضطراری که امکان تماس با مرکز کنترل در صورت محبوس شدن را فراهم میکنند. سیستم‌های تهویه مطبوع در کابین که هوای تازه را تامین میکنند.
در هنگام آتش‌سوزی فرار با آسانسور سریع‌تر است
در هنگام آتش‌سوزی غریزه اولیه ممکن است ما را به سمت سریع‌ترین راه خروج سوق دهد، اما استفاده از آسانسور در این شرایط نه تنها سریع‌تر نیست، بلکه بسیار خطرناک است. دلیلش هم مکانیزم‌های ایمنی و پروتکل‌های اضطراری آسانسورها در هنگام حریق است. چون در چنین شرایطی ابتدا قطع برق اضطراری اتفاق میافتد.
یکی از اولین اقدامات در هنگام آتش‌سوزی در یک ساختمان، قطع برق اصلی است تا از گسترش آتش و خطرات برق‌گرفتگی جلوگیری شود. پس آسانسورها هم متوقف می‌شوند و مسافران در داخل کابین محبوس خواهند شد. تصور کنید در حال حرکت به سمت پایین هستید که ناگهان برق قطع میشود و شما بین طبقات گیر می‌افتید.
این شرایط نه تنها ترسناک است، بلکه شما را در معرض دود و حرارت قرار می‌دهد. همینطور چاه آسانسور به دلیل عمودی بودن و تهویه نسبی، می‌تواند مانند یک دودکش عمل کند پس دود و حرارت ناشی از آتش‌سوزی به سرعت از طریق چاه آسانسور به طبقات بالا منتقل می‌شوند که استفاده از آسانسور در زمان حریق، شما را مستقیماً در معرض دود سمی و حرارت بالا قرار می‌دهد.
در بسیاری از ساختمان‌ها آسانسورهای خاصی برای استفاده آتش‌نشانان در نظر گرفته شده است که به آسانسور آتش‌نشان معروفند. این آسانسورها دارای منبع تغذیه اضطراری مستقل هستند و می‌توانند توسط آتش‌نشانان در شرایط حریق کنترل شوند. اما استفاده از این آسانسورها برای افراد عادی ممنوع است و ورود به آن‌ها تنها با اجازه و نظارت آتش‌نشانان مجاز است. سیستم کنترل این آسانسورها به گونه‌ای است که می‌توانند دستورات کنترل عادی را نادیده گرفته و فقط به دستورات آتش‌نشانان پاسخ دهند.
آسانسورهای مدرن دارای سیستمی به نام بازگشت اضطراری در حریق هستند و هنگامی که سنسورهای اعلام حریق فعال می‌شوند، تابلو فرمان آسانسور به طور خودکار دستور می‌دهد که کلیه آسانسورها به طبقه اصلی یا طبقه خروج اضطراری (بسته به برنامه‌ریزی) بازگردند، درب‌ها باز شده و در همان جا متوقف شوند. این اقدام به منظور جلوگیری از گیر افتادن افراد در آسانسور و تسهیل عملیات اطفاء حریق انجام میشود.
وزن زیاد باعث سقوط آسانسور میشود
این باور نیز همانند باور سقوط آزاد آسانسور ریشه در عدم آگاهی از مکانیزم‌های ایمنی طراحی شده در آسانسورهای مدرن دارد. آسانسورها به گونه‌ای مهندسی شده‌اند که در صورت اضافه‌بار سقوط نمی‌کنند. فقط از حرکت خودداری میکنند تا ایمنی سرنشینان را حفظ شود و تا زمانی که وزن استاندارد نرسد حرکت نمکیند. سیستم سنجش وزن به طور مداوم وزن داخل کابین را اندازه‌گیری میکنند. هنگامی که وزن سرنشینان از ظرفیت مجاز آسانسور فراتر می‌رود، این سیستم فعال میشود که یک هشدار صوتی و تصویری به مسافران می‌دهد. تا زمانی که وزن اضافی از کابین خارج نشود، آسانسور حرکت نخواهد کرد.
آسانسورها با در نظر گرفتن ضریب ایمنی بسیار بالا طراحی و ساخته می‌شوند. به این معنا که ظرفیت تحمل وزن تمامی اجزا چندین برابر بیشتر از حداکثر ظرفیت اسمی آسانسور است. به عنوان مثال، سیم بکسل‌های آسانسور معمولاً می‌توانند تا ۱۰ برابر وزن کابین و ظرفیت کامل آن را تحمل کنند.
این ضریب ایمنی بالایی را ایجاد می‌کند که حتی در صورت بروز مشکلات پیش‌بینی نشده یا فرسودگی جزئی، آسانسور همچنان عملکرد ایمن خود را حفظ کند. همچنین طراحی، ساخت و نصب آسانسورها تحت نظارت دقیق استانداردهای بین‌المللی قرار دارد. این استانداردها شامل الزامات سخت‌گیرانه‌ای برای ظرفیت تحمل بار، سیستم‌های ایمنی، طراحی سازه و سایر جنبه‌های آسانسور هستند. بازرسی‌های دوره‌ای توسط نهادهای ذی‌صلاح نیز به منظور اطمینان از رعایت این استانداردها انجام میشود.
سخن پایانی
آسانسورها شاهکارهای مهندسی مدرن هستند که با مجموعه‌ای پیچیده از سیستم‌های ایمنی و کنترل، جابه‌جایی عمودی را برای ما ایمن و راحت کرده‌اند. شناخت این سیستم‌ها و کنار گذاشتن باورهای اشتباه، نه تنها به افزایش آگاهی عمومی کمک می‌کند، بلکه به حفظ ایمنی بیشتر ما نیز منجر میشود. با درک صحیح عملکرد آسانسور، می‌توانیم با اطمینان خاطر بیشتری از این وسیله کارآمد استفاده کنیم.
